دانستنی ها
آب مروارید را بیشتر بشناسیم
آب مروارید چشم یکی از مشکلاتی است که در اغلب موارد به عنوان یک بیماری پیری و کهنسالی شناخته می‌شود، اما ممکن است در مورد افراد نوجوان و حتی در کودکان هم شاهد چنین پدیده‌ای باشیم. این بیماری می‌تواند مشکلات بسیاری برای فرد به وجود بیاورد که مهمترین و اصلی‌ترین آن، کاهش کیفیت دید و شفافیت آن است. این موضوع برای فرد بسیار چالش برانگیز است و به همین دلیل فرد لازم است نسبت به آن اطلاعات کافی داشته باشد.
در این مطلب می‌خواهیم اصلی‌ترین و مهمترین نکات را در مورد آب مروارید معرفی کنیم و به شما نشان دهیم که به هنگام مواجهه با آن چه عکس العملی از خود نشان دهید.
آب مروارید چیست؟
آب مروارید (Cataract) به صورت ایجاد یک هاله ابری شکل یا یک تصویر مات در چشم معرفی می‌شود که به طور معمول شفافیت و وضوح دید فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بسته به اندازه و شدت این بیماری، میزان تداخل آن در دید نرمال فرد متفاوت است. در اغلب موارد، این بیماری در افراد بالای ۵۵ سال رخ می‌دهد، اما گاهی امکان ایجاد آن در نوزادان و حتی کودکان هم وجود دارد. معمولاً بیماری آب مروارید در هر دو چشم ایجاد می‌شود، اما ممکن است یکی از آنها وضعیت بدتری داشته باشد.
عدسی چشم در بخش داخلی و در پشت عنبیه به عنوان قسمت رنگی چشم قرار گرفته است. به طور معمول، عدسی وظیفه متمرکز کردن نور بر روی شبکیه را بر عهده دارد که در نهایت تصویر از طریق عصب بینایی به مغز ارسال می‌شود. با این حال اگر عدسی چشم با آب مروارید پوشیده شود، نور رسیده به شبکیه چشم به صورت نامنظم بوده و دیگر توانایی خود را در متمرکز کردن نور از دست می‌دهد. این یعنی فرد دچار مشکلات بینایی می‌شود.
عدسی چشم از پروتئین و آب ساخته شده است. کدر شدن یا کلودینگ (Clouding) پدیده‌ای است که به دلیل تغییر در پروتئین ها و الیاف‌های عدسی چشم رخ می‌دهد. در حالت طبیعی، بیماری آب مروارید به آرامی تشکیل می‌شود و همراه با نشانه‌های زیر است:
- تاری دید و وجود هاله‌ای ابری شکل؛
- کاهش شدت تشخیص رنگ در چشم؛
- افزایش حساسیت به نور خیره کننده به ویژه به هنگام رانندگی در شب؛
- افزایش دوباره دید در شب؛
- تغییر در خطای انکساری چشم.
راهکار درمانی خاصی برای جلوگیری یا کاهش پیشرفت بیماری آب مروارید وجود ندارد و تا حدود زیادی تحت تأثیر سن و به صورت تدریجی اتفاق می‌افتد. برخی در ابتدا این موضوع را با تغییرات در وضعیت دید خود تشخیص می‌دهند، اما با شدت گرفتن آن، علائم بینایی هم افزایش می‌یابند.
انواع آب مروارید
عدسی چشم یک ساختار پیازی شکل و لایه لایه دارد که خارجی‌ترین لایه آن کپسول (Capsule) است. در بخش داخلی کپسول یک لایه به اسم کورتکس وجود دارد و در بخش داخلی آن هسته قرار دارد. بیماری آب مروارید ممکن است در هر کدام از این لایه‌ها به وجود بیاید و روند رشد تدریجی خود را شروع کند. اگرچه معیارهای مختلفی برای نامگذاری این بیماری وجود دارد، اما با توجه به محل ایجاد، سه نوع آب مروارید داریم:
- آب مروارید هسته‌ای: این بیماری در هسته و در مرکز عدسی چشم بوجود می‌آید. در این حالت عدسی‌ها تمایل به کدر شدن دارند و رنگ آنها از روشن به زرد و حتی گاهی قهوه‌ای هم تغییر می‌کند.
- آب مروارید کورتیال: این نوع از بیماری لایه خارجی و اطراف عدسی چشم را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بیماری کورتیکال مانند یک ذره گرد کوچک در بخش خارجی عدسی چشم تشکیل می‌شود.
- آب مروارید خلفی: این نوع از بیماری در لایه بیرونی نیز یافت می‌شود و متاسفانه سرعت رشد آن اغلب از سایر انواع بیماری بیشتر است.
عوامل ایجاد آب مروارید
در اکثر موارد، بیماری آب مروارید به علت تغییرات مرتبط با سن در عدسی چشم به رخ می‌دهد که موجب ایجاد یک هاله ابری شکل یا یک دید مات در فرد می‌شود. با این حال عوامل دیگری نیز در به وجود آمدن و یا در پیشرفت کردن این بیماری دخالت دارند که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بیماری دیابت: متاسفانه افراد دیابتی بیشتر از افراد سالم در معرض این بیماری قرار دارند.
- برخی مواد دارویی: برخی از مواد دارویی مشخص، ممکن است با توسعه و رشد این بیماری در ارتباط باشند که می‌توان در آنها به کورتیکواستروئیدها و کلروفرمزین و سایر داروهای مرتبط با فنوتیازین اشاره کرد.
- اشعه ماوراء بنفش: مطالعات نشان می‌دهد که افزایش احتمال تشکیل آب مروارید به هنگام قرار گرفتن افراد در معرض اشعه ماوراء بنفش بدون استفاده از عینک آفتابی وجود دارد.
- سیگار کشیدن: احتمالاً بین سیگار کشیدن و اختلالات مربوط به عدسی چشم مانند کدر شدن آن ارتباط وجود دارد.
- مصرف الکل: مطالعات نشان می‌دهد که احتمال ایجاد این بیماری در افراد با سابقه مصرف الکل بسیار بیشتر از افراد بدون سابقه مصرف الکل است.
- شرایط تغذیه نامناسب: اگرچه نتایج علمی و قابل استناد برای این موضوع پیدا نشده، اما مطالعات نشان می‌دهد که بین تشکیل آب مروارید و سطح پایین آنتی اکسیدانها ارتباط معنی داری وجود دارد. مطالعات نشان می‌دهد که مصرف آنتی اکسیدان ها می‌توانند به طور مستقیم بر کاهش ایجاد این بیماری نقش داشته باشد.
احتمال وجود بیماری آب مروارید به هنگام تولد یا کمی بعد از آن بسیار کم است. در بیشتر موارد این بیماری در جریان آسیب چشمی و ضربه به چشم وجود می‌آید و در برخی موارد هم ممکن است مسائلی مانند جراحی چشم یا حتی گلوکوم چشم در ایجاد این مشکل نقش داشته باشند.
در حالی که هیچ روش بالینی اثبات شده‌ای برای جلوگیری از این بیماری وجود ندارد، اما چشم پزشکان توصیه می‌کنند که افراد راهکارهای زیر را انجام دهند تا شانس به وجود آمدن آن را پایین بیاورند:
- کاهش قرار گرفتن در معرض نور خورشید یا استفاده از عینک آفتابی مسدود کننده uv
- کاهش یا حتی ترک سیگار
- افزایش مصرف آنتی اکسیدان ها با خوردن سبزیجات برگ پهن سبز و مصرف مکمل‌های غذایی.
نحوه تشخیص بیماری آب مروارید
بیماری مروارید را می‌توان از طریق معاینه چشم و با بررسی فاکتورهای مختلف تشخیص داد. این معاینه شامل موارد زیر می‌شود:
- بررسی پیشینه و سابقه بیمار: این موضوع نشان می‌دهد که فرد آیا قبلاً مشکلات بینایی داشته است یا خیر و آیا این مشکلات بینایی در محدود کردن فعالیت‌های روزمره و سایر شرایط عمومی او نقش داشته‌اند یا خیر.
- اندازه گیری سطح بینایی: این آزمایش مشخص می‌کند که سطح بینایی فرد برای فواصل دور و نزدیک تا چه اندازه تحت تأثیر قرار گرفته است.
- آزمایش انحراف دید: مشخص می‌کند که آیا فرد نیاز به تغییر عینک طبی یا تغییر لنز طبی تجویز شده دارد.
- بررسی عدسی چشم: مشخص می‌کند که بیماری تا چه اندازه پیشرفت کرده و به شکل دقیق در کدام قسمت از چشم تشکیل شده است.
- بررسی شبکیه چشم بر مبنای اصول چشم پزشکی و با کمک دستگاه‌های تخصصی.
- اندازه گیری فشار داخلی چشم
- آزمایشات تکمیلی برای بررسی حساسیت چشم به رنگ و نور درخشان.
آزمایش‌های اضافی و تکمیلی دیگری ممکن است برای تعیین میزان آلودگی چشم به بیماری و تأثیر آن بر روی دید انجام گیرد که معمولاً با توجه به سطح تجهیزات چشم پزشکان و توانایی آنها انجام می‌گیرد. با استفاده از اطلاعات به دست آمده از این آزمایشات، چشم پزشک تعیین می‌کند که شما به آب مروارید مبتلا هستید یا خیر و چه گزینه‌ای برای درمان شما مناسب‌تر است.
نحوه درمان آب مروارید
درمان آب مروارید با توجه به سطح آسیب دیدگی چشم مشخص می‌شود و اگر سطح بینایی فرد را تحت تأثیر قرار دهد، گزینه‌های درمانی مختلفی برای آن پیشنهاد می‌شود. معمولاً به بیماران توصیه می‌شود که علائم بصری خود را تحت نظر داشته باشند و برای بررسی آن برنامه منظم در نظر بگیرند.
در بعضی موارد، تغییر نمره عینک طبی می‌تواند در بهبود موقت چشم نقش داشته باشد. استفاده از عینک آفتابی با پوشش‌های ضد تابش خیره کننده برای کاهش تأثیر نور خورشید و همچنین بالا بردن کیفیت رانندگی در شب هم راهکار خوبی است. گاهی میزان پیشرفت بیماری به حدی است که فعالیت روزانه فرد را تحت تأثیر قرار داده و پزشکان به دنبال استفاده از لنز مصنوعی و جایگزین کردن آن با عدسی چشم هستند.
این روش با کمک جراحی انجام می‌گیرد و به جای عدسی از یک لنز مصنوعی استفاده می‌کنند که عملکردی هم مانند عدسی سالم و جوان دارد. جراحی آب مروارید به دو صورت انجام می‌شود:
- جراحی phacoemulsification: در این روش عدسی چشم با روش‌های مختلف مانند امواج التراسونیک به ذرات کوچکتر شکسته می‌شود و سپس به کمک یک لوله مکشی خارج می‌شود. در این حالت قسمت خلفی یا همان کپسول عدسی چشم باقی می‌ماند و یک عدسی یا لنز مصنوعی بر روی آن نصب می‌شود. اندازه این جراحی بسیار کوچک بوده و نیاز به بخیه ندارد.
- جراحی Extracapsular: در این روش عدسی چشم بیش از حد سفت شده و امکان استفاده مجدد از آن وجود ندارد. در این شیوه، جراح بخش بزرگتری از چشم را برش داده و مجبور می‌شود که کپسول عدسی چشم را خارج کند. بالا بودن حجم برش در این شیوه جراحی، ممکن است چشم پزشک مجبور کند که چشم بیمار را بخیه بزند.
همانند هر نوع عمل جراحی دیگری، در این جراحی هم احتمال ابتلا به عفونت و خونریزی وجود دارد و فرد باید شرایط توصیه شده توسط چشم پزشک را تا زمان بهبود کامل رعایت کند. این جراحی یکی از امن‌ترین و موثرترین نوع عمل جراحی در دنیا است و میزان موفقیت آن بیش از ۹۰ درصد است.
اگر به دنبال اطلاعات بیشتری هستید و هنوز هم به سؤالات شما پاسخ داده نشده، می‌توانید سؤالات خود را در بخش نظرات مطرح کنید و از گزینه‌های مختلف عینک طبی، عینک آفتابی و لنز طبی سفارش دهید.